انضمام مفعول در زبان فارسی: یک بررسی نقش گرا

پایان نامه ی حاضر انضمام مفعول در زبان فارسی را بر اساس دستور نقش و ارجاع بررسی می کند. پدیده ی انضمام که مورد توجه بسیاری از زبان شناسان قرار دارد، یکی از فرآیندهای واژه سازی است که فعل مرکب می سازد. دستور نقش و ارجاع نظریه ای نقش گراست که افعال را با توجه به ویژگی های نحوی و معنایی به پنج طبقه ی ایستا، کنشی، لحظه ای، پایا و کنشی-پایا تقسیم می کند. افعال ایستا بیانگر کنش خاصی نیستند و تنها حالتی را نشان می دهند، به همین دلیل قابلیت استمرار ندارند. کنشی ها در مفهوم خود دارای کنش و عملی هستند که در گذر زمان اتفاق می افتد، از این رو قابلیت استمرار دارند اما نقطه ی پایان مشخصی ندارند. لحظه ای ها در یک لحظه رخ می دهند و تغییر حالتی را نشان می دهند که در یک زمان بسیار کوتاه اتفاق می افتد. به همین علت این افعال قابلیت استمرار ندارند ولی از آنجا که پایان عمل در آنها پیداست، دارای نقطه ی پایان هستند. پایاها، افعالی زمان-محدودند و تغییر حالتی را نشان می دهند که در طول زمان رخ می دهد. بنابراین هم قابلیت استمرار دارند و هم نقطه ی پایان. کنشی-پایاها نیز فعل هایی کنشی هستند که دارای نمود پایانی شده اند یا به عبارتی به صورت پایا به کار رفته اند. این افعال قابلیت استمرار دارند. دستور نقش و ارجاع برای تشخیص طبقات افعال، آزمون هایی مطرح کرده است که داده های این تحقیق پس از تطبیق با آزمون های مذکور از بین افعال متعدی، برای شرکت در فرایند انضمام انتخاب شده اند و با معیارهای تشخیص انضمام از جمله معیار معنایی، مصدر سازی، جابجایی، جانشینی، افزودن قید، قلب نحوی و شم زبانی مورد بررسی قرار گرفته اند. این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، به دنبال پاسخ به پرسش های زیر است: -دستور نقش و ارجاع پدیده ی انضمام در زبان فارسی را چگونه توصیف می کند؟ -ارتباط پدیده ی انضمام در زبان فارسی با طبقات فعلی چگونه است؟ در پایان استدلال شده است که وقوع پدیده ی انضمام با طبقات نمودی فعل در ارتباط است به این معنی که انضمام در افعال لحظه ای بسامد پایینی دارد و افعال پایا نیز در این فرایند شرکت نمی کنند زیرا مفعول در این دو طبقه ی فعلی معمولاً نمی تواند به صورت اسم جنس ظاهر شود. افعال طبقه ی ایستا در انضمام شرکت نمی کنند زیرا بر مفعول تأثیری ندارند و افعال کنشی-پایا نیز به دلیل داشتن مفعول ارجاعی شرایط حضور در این فرایند را ندارند و عمدتاً افعال طبقه ی کنشی در انضمام شرکت می کنند.